برای رسیدن به محل کارم بخشی از مسیر را پیاده طی می‌کردم اما می‌بینم نه، باز هم پیاده‌روی صلاح نیست چون تجربه نشان داده که یا در پیاده‌رو‌ها خودرو و موتور پارک شده و مجبورم هر بار با حرکات زیگزاگی از خیابان به پیاده‌رو و برعکس در حرکت باشم یا اینکه از پشت سر، روبه‌رو و بعد به فاصله بسیار نزدیک از پهلو باید مسیر باریک پیاده‌رو را در تداخل با موتورسیکلت‌ها طی کنم؛
داربست‌ها و مصالح ساختمانی تلمبار شده در پیاده‌رو و عبور از کنار سطل‌های زباله هم برای خودش داستانی دیگر دارد. همه اینها باعث شده تا پیاده‌روی را از برنامه روزانه زندگی‌ام حذف کنم اما اینطور که معلوم است روزنه‌های امیدی به رویمان باز شده و کار ساخت پیادهراهها در تهران رونق گرفته؛محورهایی که به روی خودروها و وسایل نقلیه موتوری بسته هستند و اساسا حق همجواری با عابر پیاده را ندارند. این خبر البته در جای خود بسیار خوب و آرامش‌بخش است و نمونه‌هایی از سندیت آن را نیز می‌توان در قالب محدوده اطراف بازار، ناصرخسرو و باب‌همایون و... دید.
درباره این رویکرد جدید مدیریت شهری با حمزه شکیب، رئیس کمیسیون توسعه و عمران شورای شهر تهران به‌گفت‌و‌گو نشستیم.
از نظر رئیس کمیسیون توسعه و عمران شورای اسلامی شهر تهران، در طرح تفصیلی جدید شهر تهران و ضوابط شهرسازی امروز پایتخت، اتفاق مبارکی افتاده و آن اهمیت دادن به موضوع پیادهراهسازی و حرکت عابرین پیاده در فضاهای شهری است که با جزئیات تمام به آن پرداخته شده است. مدیریت شهری در این دوره به‌دنبال راهکارهایی در طراحی شهری است تا برمبنای آن شهروندانش از فضاهای عمومی نظیر پیاده‌راه‌های مناسب در سطوح محله‌ای، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برخوردار باشند؛ شهری که شهروندانش را ترغیب کند تا با خیال راحت و در آرامش بدون تداخل با سطوح سواره، با پای پیاده در فضاهایی که به‌همین منظور تدارک دیده شده برخی کارهای روزانه خود را به انجام برسانند.
وی در عین حال معتقد است که این کار به‌همین سادگی‌ها نیز میسر نیست زیرا مدیران شهری تهران از همان سال‌های بسیار دور که کار توسعه را آغاز کردند اصلا در طراحی‌های خود به عامل انسانی، سرمایه‌های اجتماعی و متعاقب آن به پیادهراهسازی توجهی نداشتند و در واقع همه تمرکز آنها در آن دوران به تأمین فضاهایی برای تردد خودروها معطوف شده بود به همین نسبت اولویت اول به جای اینکه روی پیاده‌ها باشد به‌خودروها اختصاص یافت و در فضاهای شهری اساسا برای ﺍﻧﺴــﺎﻥ نقش کم‌رنگی در ﻋﺒﻮﺭ ﻭ ﻣﺮﻭﺭ لحاظ شد یا اگر هم به‌صورت ناقص پیاده‌راهی می‌ساختند باز هم بخشی از آن را به‌خودروها اختصاص می‌دادند.
وی با ابراز خوشبختی از اینکه از سال85 به این طرف، شاهد توجه ویژه‌ای به امر ساخت و توسعه پیادهراهها در شهر تهران هستیم گفت: در حقیقت این تغییر نگاه می‌تواند بسیار امیدوار‌کننده باشد اما ما هنوز در ابتدای راه هستیم. یک دلیل آن این است که زیرساخت‌های لازم برای پیادهراهسازی در شهر تهران از دیرباز فراهم نبود به‌همین دلیل هم عملا اولویت دادن به پیاده‌روسازی به امری سخت، پیچیده و زمان‌بر تبدیل شده است.
ضمنا با توجه به اینکه پیادهراهسازی رویکرد جدیدی است به‌دلیل نبود تجربه کافی نتوانستیم آن را از لحاظ طراحی و کیفیت به‌خوبی اجرا کنیم به‌همین دلیل حتی با وجود آنکه برخی مسیرهای عابر پیاده در خیابان‌های اصلی شهر ترمیم مجددی انجام شد از نظر حمزه شکیب شاید موفقیت‌آمیز نبوده است زیرا وی معتقد است اگر چه تغییر نگاه مدیریت شهری به امر پیادهراهسازی در سطوح منطقه‌ای، محله‌ای و فرامنطقه‌ای خیلی امیدوار‌کننده است اما در هر حال حجم کار بسیار بزرگ است و موانع و مشکلات بسیاری نیز بر سر راه این مهم وجود دارد؛ مثلا اگر در پیادهراهسازی از مصالح با کیفیت و با استاندارد مناسب استفاده نشده یا به‌درستی نگهداری و تعمیر نشود در عرض مدت کوتاهی مشکلات خود را نشان می‌دهد.
نکته دیگری که رئیس کمیسیون عمران شورای شهر بر آن تأکید دارد کمبود نظارت کافی است؛ نقصی که موجب شده در برخی ساخت‌وسازهای شهری عملا معبر پیاده اشغال شود یا به‌دلیل عدم‌رعایت نکات فنی شاهد اختلاف سطح در برخی پیاده‌رو‌ها باشیم که امکان تردد روان در فضایی مناسب را از شهروندان سلب کرده است.
وی می‌گوید: درهرحال رویکرد مدیریت شهری ساخت و توسعه پیادهراهها و گذرهای ویژه تردد عابران پیاده است و به‌همین دلیل در طرح تفصیلی جدید شهر تهران همه ابعاد آن بررسی و قوانین لازم تدوین شده است. براساس طرح تفصیلی محدوده تهران و معابر آن کاملا مشخص است؛ بنابراین در طرح توسعه پیادهراهها نگرانی بابت ارزش‌افزوده زمین و کمبود اعتبار کافی برای توسعه پیادهراهها وجود ندارد. برای روشن شدن قضیه به نمونه‌ای اشاره می‌کنم؛مثلا اگر ما یک معبری داریم که در حال حاضر شش‌متر است و در طرح تفصیلی به 10یا 12متر تغییر کرده است برای تحقق آن نیازی به پول نیست زیرا به مالک ملکی که در طرح قرار دارد برمبنای آن متراژی که عقب‌نشینی می‌کند براساس قانون، تراکم مجاز لحاظ خواهد شد و این نشان‌دهنده عزم مدیریت شهری در توسعه فضاهای ویژه عابرین پیاده و ساختن شهری با محوریت انسان است.
از طرفی به گفته حمزه‌شکیب، شورای اسلامی شهر تهران در دور دوم و سوم خود به‌دلیل اهمیت زیادی که به امر توسعه پیادهراهها به‌ویژه برای معلولان جسمی و حرکتی قائل بوده قوانین بسیاری را از تصویب گذرانده است که در آن هم المان‌ها و هم معابر شهری هر دولحاظ شده است بنابراین حتی اگر همان مصوبات اجرایی شود می‌تواند منشأ تحولات بسیاری در استفاده از پیادهراهها در شهر تهران باشد. اما این امر نیز از نظر رئیس کمیسیون عمران شورای شهر به لحاظ نو بودن با مواردی از اشکال مواجه است که بخش اعظم آن اختصاص به عقب‌نشینی در محلات قدیمی و بافت‌های فرسوده با معابر باریک و کوچک دارد؛ مشکلی که در عوض در محلاتی نظیر سعادت‌آباد یا شهرک‌غرب گرچه به‌دلیل نو بودن بافت شهری و تعریف درست از معابر و پیادهراهها به چشم نمی‌خورد و نیازی هم به عقب‌نشینی نیست اما با اشکال دیگر مواجه است و آن عدم‌استفاده درست از فضاهای ویژه پیاده‌راهی است؛ به‌عنوان مثال در خیابان ولیعصرپیاده‌راه داریم اما بخش زیادی از این معبر برای پارک موتورسیکلت‌ها استفاده می‌شود که این هم یک معضل است و باید اصلاح شود و بدیهی است در این راه نیاز به مراقبت نیروهای راهنمایی و رانندگی و شهرداری‌های نواحی داریم.
ممنوعیت تردد خودرو در بافت قدیمی شهر
از نظر مجموعه مدیریت شهری اعم از شورا و شهرداری تهران همانطور که در بافت قدیمی شهرهای تاریخی تردد خودروها ممنوع شده و مردم در فضایی به‌دور از ترافیک و آلودگی‌های صوتی و هوا با آرامش به خرید و تفریح می‌پردازند باید زمینه‌های لازم فراهم شود تا شهروندان تهرانی هم از چنین امکاناتی برخوردار باشند. یکی از مناطقی که در شهر تهران مورد توجه مدیران شهری برای ممنوع ساختن تردد خودروها و در عوض تردد عابرین پیاده قرار گرفته شده منطقه12 است. در این منطقه آثار و مراکز تاریخی مانند دارالفنون، شمس‌العماره، مسجد ارگ و بسیاری از بناهای تاریخی وجود دارد که نباید زیر بار فشار ترافیک و تردد بالای خودروها و موتورسیکلت‌ها قرار داشته باشد.
به‌همین دلیل قرار شد کل این منطقه برای پیاده‌روی، مناسب‌سازی شود. البته طرح پیادهراهسازی میدان هفت‌تیر و تجریش هم تهیه شده که براساس آن فضاهای رو سطحی آزاد خواهد شد و تمام خودروها از زیرزمین تردد می‌کنند و فضای روسطحی نیز اختصاص به تردد عابرین پیاده خواهد داشت. اساسا شورای اسلامی شهر تهران براساس مصوبه‌ای شهرداری تهران را ملزم کرده تا آنجا که می‌تواند از زیرساخت‌های زیرزمینی برای توسعه مسیرهای گذر بهره‌مند شود تا ضمن کاهش آلودگی هوا و بار ترافیکی بتواند به رویکرد جدید مدیریت شهری مبنی بر تحقق شهری با محوریت انسان کمک کند.
